Agora dadaun bele sukat fósforo rai iha laboratóriu rai Timor nian

Nível fósforo rai agora dadaun bele koko ona iha Timor-Leste ba primeira vez liu husi treinamentu ne’ebé fó ba staff Ministério da Agricultura e Pescas (MAP) ho asisténsia husi Crawford Fund.

Durante vizita husi peritu Australianu nain rua kona-ba analiza rai iha fulan Outubru, sira hala’o treinamentu durante semana 3 ne’ebé staff MAP mos aprende kona-ba oinsa atu koko rai nia pH no kondutividade eletro. Koko rai hotu-hotu iha tempu oin mai ba karaterístika hirak ne’e sei kontinua realiza iha rai laran iha MAP nia laboratóriu iha Comoro.

Jilberto (left) found the training to be useful for learning new skills © Ivan Lopes/Seeds of Life

Jilberto (left) found the training to be useful for learning new skills © Ivan Lopes/Seeds of Life

Sample ualu nulu husi rai oioin iha to’os husi distritu hitu koko ona durante treinamentu nia laran ho rezultadu hatudu katak persentu 66 husi sample kuaze menus ou menus liu iha fósforo – elementu ne’ebé esensiál ba ai-horis hotu-hotu nia moris.

Nível fósforo iha sample hahu husi zero to’o 59ppm (parts per million). Sample hirak ne’e rekolla iha tinan 2013 husi agrikultór sira-nia to’os oioin ne’ebé peskizadór MAP-SoL hala’o ona testu no demonstrasaun batar iha to’os hirak ne’e.

Kompriende kona-ba elementu rai sai hanesan buat ne’ebé importante ba agrikultura produtivu, hateten husi treinadór nain ida, Dave Lyons, eis Direitór Kímiku Prinsipál iha Departementu de Ambiente no Jestaun Rekursu iha Queensland, Australia.

“Analiza rai hanesan sávi atu kompriende kona-ba rai nia kualidade, ne’ebé kritikál tebes atu hatene kona-ba oinsa bele hasa’e produsaun nune’e mos siguransa ai-han,” tenik nia.

“Wainhira agrikultór sira la hatene kona-ba sira-nia kondisaun rai, maka difisil tebes ba sira atu hatene kona-ba oinsa bele hadi’a sira-nia rezultadu produsaun,” tenik Dave.

Trainer Dave Lyon explains the importance of doing soils analysis © Ivan Lopes/Seeds of Life

Trainer Dave Lyon explains the importance of doing soils analysis © Ivan Lopes/Seeds of Life

Grupu ne’e uja métodu Olsen P hodi koko kona-ba fósforo, maneira standarte atu sukat fósforo iha trópiku.

“Rai ho fósforo menus sei limita ai-horis nia moris no mos rezultadu produsaun ne’ebé hetan, nune’e hatene kona-ba nível fósforo bele ajuda agrikultór sira kompriende kona-ba saida mak akontese loloos iha sira-nia rai/to’os,” tenik nia.

“Testu ne’ebé halo ba kondutividade eletro hatudu katak karik iha problema kona-ba masin no pH maka testu ne’e sukat kona-ba rai ne’e ásidu ka alkali, indikadór ida husi adekuasaun rai ba ai-horis nia moris.

“Karik pH menus liu maka ai-horis nia abut fasil atu kona beneno/toxins, no karik pH aas liu maka ai-horis nia abut labele atu hetan nutriente husi rai,” tenik Dave.

Analiza rai hanesan sávi atu kompriende kona-ba rai nia kualidade, ne’ebé kritikál tebes atu hatene kona-ba oinsa bele hasa’e produsaun nune’e mos siguransa ai-han

Partisipante sira deskobre katak treinamentu ne’e importante tebetebes atu aprende skill foun iha analiza rai.

“Aprende kona-ba oinsa atu detekta fósforo iha rai hanesan buat foun ba hau. Ida ne’e importante nune’e familia agrikultór sira bele hatene kona-ba sira-nia rai nia kondisaun,” tenik Jilberto dos Santos husi Peskiza Agronomia MAP.

Soils_lab_training-4

Jilberto (right) found the training to be useful for learning new skills that will help farmers better understand their soils © Ivan Lopes/Seeds of Life

Seeds of Life kontinua halo peskiza inovativu no dalan simples ba agrikultór sira atu bele rekopera fila-fali sira-nia rai nia bokur hodi hadi’a sira-nia rezultadu produsaun ai-horis. MAP-SoL ativamente promove kuda lehe no adubu orgániku hanesan fatuk fosfat hodi ajuda hasa’e nível fósforo.

Treinamentu ida ne’e hanesan treinamentu segundu ne’ebé fó husi Crawford Fund. Treinamentu primeiru mos fó husi Dave Lyons ba partisipante nain haat iha tinan 2012.

Dezde treinamentu iha dia 14-30 de Outubru, staff laboratóriu sira konsege koko ona sample rai adisionál 20 no sei kontinua atu koko sample hanesan parte husi funsaun ne’ebé la’o husi laboratóriu rai nian.

© Ivan Lopes/Seeds of Life

© Ivan Lopes/Seeds of Life

Siénsia Sosiál Australia mos fó apóiu ba laboratóriu rai ida ne’e liu husi doasaun ekipamentu laboratóriu ho valor liu husi $100,000 iha tinan 2012. Hirak ne’e inklui kopu/tabung, purifikadór agua, spectrophotometer, fórnu/oven, grinder, centrifuge ho instrumentu hodi kahur rai.

Treinamentu ida ne’e finansiádu husi Crawford Fund no hala’o husi treinadór Dave Lyons ho Siok Ay, Senior Laboratory Technician husi Departementu Siénsia, Informasaun Teknolojia, Inovasaun no Arte iha Queensland, Australia. Ida ne’e hanesan Dave nian vizita terseiru no Siok nian vizita primeiru iha Timor-Leste.

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.