Istória agrikultór : Martinha da Costa Boavida husi distritu Baucau

Martinha da Costa Boavida hanesan chefe de grupu husi Grupu Komunidade Habarak Fini ‘Moris Foun’ iha aldeia Bahamori, suco Ostico, distritu Baucau.

Martinha hetan susesu iha lidera grupu ho membru nain 26 – mane 18 no feto 8 – dezde tinan 2006 ne’ebé kuda fehuk midar varidade Hohrae 1, Hohrae 2, ho Hohrae 3, ne’ebé lansa husi Ministério da Agricultura e Pescas-Seeds of Life. Membru grupu idaidak ho nia kanteru rasik, no sira halibur hamutuk hodi koletivumente kuda, rega, hamoos du’ut no koileta.

Oct 30-4

Martinha da Costa Boavida hamnasa kontente iha nia toos fehuk midar iha aldeia Bahamori, suco Ostico, distritu Baucau.

“Ami nia grupu hanesan grupu primeiru ne’ebé simu fehuk midar kain varidade Hohrae husi MAP-SoL iha tinan 2006” tenik Martinha, “Ami simu fehuk midar kain iha saku barak, ne’ebé ami kuda iha to’os grupu nian ho luan hektár 5. Depois koileta primeiru, ami haree katak fehuk ne’e nia rezultadu diak tebes, no ami sei kontinua kuda varidade ida ne’e to’o agora.”

Grupu ne’e sente iha benefísiu husi kuda fehuk midar varidade oioin husi Hohrae; “Fehuk midar ne’e diak tebes. Fó rezultadu diak, moris lais, no fa’an ema hola lalais halo ami hetan rendimentu diak” tenik Martinha.

“Ami kontente tebes ho fehuk midar varidade Hohrae ida ne’e. Ami hanesan grupu primeiru ne’ebé kuda fehuk midar varidade Hohrae iha suco ida ne’e, no agora agrikultór hotu-hotu ne’ebé kuda fehuk midar iha suco Ostiku kuda hotu ona varidade Hohrae”.

Liu tan husi ne’e, Martinha haktuir katak sira-nia membru grupu bele uja parte hotu-hotu husi fehuk midar ne’e; sira han nia isin ho tahan, ne’ebé sira haktuir katak nia sabór diak los;, no nia kain bele kuda fila-fali ou bele mos fó han ba animal.

Atu mantein nia produsaun kontinua nafatin durante tinan tomak nia laran, grupu ne’e estabelese ona to’os rua, ida ba tempu bailoro (hektár ida), no ida ba tempu udan (hektár lima).

Martinha esplika katak, “To’os ida hektare ida nee nian besik ba bee matan, atu nune’e ami bele kuda fehuk midar no uza nia kain kuda fali iha to’os boot hektare lima nee. Enkuantu iha to’os boot nee nian ami kuda fehuk midar wainhira udan been komesa tún ona.”

Iha to’os tempu bailoro nian, membru grupu sira la hasai tiha nia kain depois de koileta, maibe kuda fila-fali no rega bee para bele produs tan nia kain atu nune’e bele kuda iha to’os tempu bailoro no tempu udan iha epoka tuir fali. “To’os tempu bailoro nian nunka mamuk. Ami kontinua kuda fehuk midar, rai nia kain hodi kuda fila-fali. Mezmu ai-horis ne’e laiha isin, maibe diak hela tanba ami nia objetivu atu produs kain hodi kuda iha to’os sira seluk.”

Oct 30-3

Martinha da Costa Boavida iha nia toos

Nunka iha to’os ne’ebé mamuk ne’ebé hatudu katak signifika katak iha produsaun fehuk midar ne’ebé makaas ba grupu. Kada membru grupu simu fehuk midar saku 15 to’o 20 husi kada koileta iha kada kanteru. Saku ida bele fa’an ho presu maizumenus  US$ 12.

Kada membru grupu iha responsabilidade ba fa’an rezultadu produsaun fehuk midar ne’ebé sira hetan husi sira idaidak nia kanteru laran. Martinha bele hetan to’o US$300 kada tempu bailoro no US$900 kada koileta iha tempu udan, ne’ebé halo sirkulasaun tinan husi sira-nia serbisu hetan buat ne’ebé diak ba grupu nune’e mos ba membru sira.

Ho rendimentu ne’ebé nia hetan, Martinha haruka nia oan nain hitu ba eskola, sosa materiais hodi halo nia uma no sustenta nesesidade umakain nian.

Hanesan chefe husi grupu, Martinha organiza membru sira atu serbisu hamutuk wainhira tempu kuda to’o mai ona, hamoos du’ut hamutuk, rega bee no halo koileta, “Dalaruma ami fahe rezultadu ne’ebé liu ba familia ho viziñu sira atu nune’e sira mos bele sente benefísiu ne’ebé iha“ tenik nia. “Ami kontente tebes ho fehuk midar varidade Hohrae ida ne’e. Ami hanesan grupu primeiru ne’ebé kuda fehuk midar varidade Hohrae iha suco ida ne’e, no agora agrikultór hotu-hotu ne’ebé kuda fehuk midar iha suco Ostiku kuda hotu ona varidade Hohrae”.

1 Response » to “Istória agrikultór : Martinha da Costa Boavida husi distritu Baucau”

  1. […] Istória agrikultór : Martinha da Costa Boavida husi distritu Baucau […]

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.