Esforsu ba fornesimentu fini: Rejistra tan produtór fini komersiál 27

Produsaun batar, hare no forerai fini kualidade di’ak iha rai laran sei aumenta makaas iha epoka kuda tinan 2014-15 ida ne’e depois de rejistra tan produtór fini komersiál (PFK) foun  27 husi Ministério da Agricultura e Pescas (MAP) iha fin de 2014.

Ho ida ne’e halo total númeru PFK sai ba 58 iha teritóriu laran tomak, aumenta tan ba PFK 31 ne’ebé rejistra ona iha tinan 2013 iha Sistema Fini Nasionál ba Variedade Ne’ebé Lansa (SFNVL) nia okos.

CSP workshop-4

Chefe grupu asosiasaun agrikultor ‘Matebean’ husi distritu Baucau simu sertikadu Produtor Fini Komersial husi Advisor MAP-SoL ba Dezenvolvimentu Fini Komunidade & Fini Komersiál © Yessy Betty/Seeds of Life

Lista kontaktu Produtor Fini Komersiál kada distritu bele hetan iha nee

Agostinho Guterres, Chefe Departementu MAP ba Habarak Fini Komunidade Agríkula, esplika katak presija tebes númeru produtór ne’ebé dóbru atu nune’e bele responde ba demanda fini nasionál ba variedade ne’ebé lansa ofisialmente.

“Total fini ne’ebé produs husi PFK 31 iha epoka kuda tinan 2013-14 la sufisiente atu responde ba MAP nia rekerimentu fini kualidade di’ak ne’ebé lansa, hanesan batar (Sele, Noi Mutin), hare (Nakroma) no forerai (Utamua).

“Iha tinan kotuk ba PFK produs batar fini tonelada 50 no hare fini tonelada 50, ne’ebé bele responde 50% deit ba MAP nia demanda fini ho tonelada 180. Nune’e mos forerai, total produsaun husi PFK mak tonelada ida deit maibe MAP nia demanda ba fini forerai mak tonelada 10” tenik nia.

Mezmu nune’e, produsaun rezulta husi PFK 31 mantein impresionante tebes tanba SFNVL lansa deit husi MAP-SoL no parseiru SFNVL sira seluk iha tinan klaran 2013.

Husi fini tonelada 50 ne’ebé PFK sira produs no fa’an ba MAP sira konsege hetan osan ho montante maizumenus US$75,000, ne’ebé hatudu katak produsaun no fa’an fini komersiál bele sai hanesan fonte rendimentu di’ak ba produtór sira.

“Iha tinan hirak oin mai, objetivu mak atu iha PFK tolu to’o haat bele halo operasaun iha kada distritu no produs fini sufisiente hodi responde ba demanda fini distritu liu husi fornesimentu fini ba merkadu.”

Advisor MAP-SoL ba Dezenvolvimentu Fini Komunidade & Fini Komersiál, Buddhi Kunwar, esplika katak aumentu iha PFK sei hadi’a produsaun no fornesimentu fini iha nível nasionál no distritál.

“Iha ne’e halo estimasaun katak iha epoka kuda tinan 2014-15 PFK 58 sei produs fini kualidade di’ak husi ai-horis batar, hare no forerai maizumenus tonelada 200 husi variedade ne’ebé lansa ona husi MAP,” tenik nia.

Members from Buirudu commercial seed producer in Hato Udo, Ainaro district, show off some of the 1.8 tonnes of Sele seed they produced in 2013-14 © Ivan Lopes/Seeds of Life

Membru grupu husi Produtor Fini Komersial ‘Buirudu’ husi Hato Udo, distritu Ainaro hatudu sira nia produsaun fini batar Sele 1.8 tonnes nebe’e sira produs iha epoka 2013-14 © Ivan Lopes/Seeds of Life

“Iha tinan hirak oin mai, objetivu mak atu iha PFK tolu to’o haat bele halo operasaun iha kada distritu no produs fini sufisiente hodi responde ba demanda fini distritu liu husi fornesimentu fini ba merkadu.”

Tuir Agostinho, MAP planéia ona ba futuru atu halo kontratu profunda ho PFK sira hodi fornese fini ba nesesidade governo nasionál.

Rejistrasaun PFK tuir SFNVL fasilita produtór sira atu kuda no fa’an fini husi variedade kualidade di’ak ho sira-nia marka rasik no karimbu kualidade Fini ba Moris nian ba agrikultór sira seluk, ONG sira, komersiante fini komersiál sira (ex. loja agrikultura sira) no ba governo Timor-Leste.

Fini komersiál hotu-hotu ne’ebé produs husi PFK tenke kuda no fa’an tuir matadalan garante kualidade MAP nian no entrega ba Departementu Fini MAP atu bele halo verifikasaun regular.

Iha soru-mutu loron rua foin dadaun, iha dia 14 no 15 de Janeiru, reprezentante husi PFK 58 mai hamutuk hodi simu sira-nia sertifikadu rejistrasaun ofisiál, fahe rezultadu produsaun no deskuti kona-ba formasaun asosiasaun nasionál ba produtór fini komersiál.

Representativu Produtor Fini Komersial husi distritu hotu-hotu partisipa iha workshop hodi simu sira nia sertikadu ofisialmente © Yessy Betty/Seeds of Life

Representativu Produtor Fini Komersial husi distritu hotu-hotu partisipa iha workshop hodi simu sira nia sertikadu ofisialmente © Yessy Betty/Seeds of Life

Francisco Gomes, Chefe PFK Buirudu husi distritu Ainaro, sente kontente tanba nia grupu la presiza dúvida kona-ba oinsa atu fa’an sira-nia fini.

“Agora ami hatene ona kona-ba nain no fatin husi loja agrikultura iha distritu sira, tinan ida ne’e ami hatene atu fa’an ami nia fini iha ne’ebé. MAP ho loja agrikultura sira bele sosa ami nia fini hodi fa’an tutan ba familia agrikultór sira seluk,” tenik nia iha eventu ne’e.

MAF-SoL sei kontinua atu ajuda mantein PFK sira liu husi dezenvolve sira-nia kapasidade kona-ba produsaun no armazenamentu fini kualidade di’ak no mos iha jestaun kona-ba negósiu nian no liga sira ho kompradór sira, ONG sira no mos ho komersiante sira.

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.