Fornese fini ba umakain vulnerável

Agrikultura subsisténsia iha kondisaun agríkula hanesan Timor-Leste presiza serbisu makaas.  Liuliu wainhira imi hanesan familia kiak ne’ebé hela iha área remotas ne’ebé iha to’os kikoan deit no asesu limitadu ba ofisiál estensionista.

Tanba ne’e mak MAP-SoL kria ona inisiativa ida atu ajuda sira ne’ebé ladún iha sorti ba asesu variedade kualidade di’ak husi ai-horis prinsipál ne’ebé ofisialmente lansa ona husi MAP.

Agora ba tinan haat ona, serbisu hamutuk entre MAP-SoL hodi sosa fini ne’ebé resin husi grupu komunidade habarak fini (GKHF) no distribui ho gratuita ba umakain vulnerável sira.

A recipient of the 2013 distribution of Noi Mutin maize seeds to vulnerable households in Liquica © Yessy Betty/Seeds of Life

Umakain vulnerável ne’ebe simu fini batar Noi Mutin iha distribuisaun tinan 2013 nia iha munisipiu Liquica © Yessy Betty/Seeds of Life

Tinan kotuk ba liu husi inisiativa ne’e, MAP-SoL konsege distribui fini batar, forerai, no hare tonelada 8.2 no fehuk midar kain 56,000 ba umakain agrikultór 4,870 iha munisípiu 12 nia laran (la inklui Lautem).

Fini ho fehuk kain ne’e distribui ba aldeia 145, suco 47, inklui ba umakain 1,417 ne’ebé chefia husi feto.

Nia objetivu mak atu garante asesu ne’ebé hanesan ba variedade fini kualidade di’ak, tenik Konselleiru Fini Komersiál no Fini Komunidade MAP-SoL Buddhi Kunwar.

“Umakain hirak ne’e baibain hanesan umakain ne’ebé kiak liu iha komunidade sira-nia le’et ne’ebé relativamente hela iha area remotas. Sira labele sosa fini tanba karun liu ba sira, no sira ladún hetan fini kualidade di’ak husi sira-nia estensionista sira tanba sira la’os membru husi grupu.”

Uza fini ho kualidade di’ak liu hanesan maneira ne’ebé lais no baratu liu atu atinji seguransa ai-han iha Timor-Leste

Ofisiál Estensaun Suco hamutuk ho líder lokál sira hili umakain vulnerável 30 husi kada aldeia. Halo selesaun ba sira bazéia ba kritériu balun no depois aprova husi chefe de suco.

“Umakain vulnerável ne’ebé hili hanesan umakain kiak liu ne’ebé hela iha area remotas, dalabarak faluk sira ou umakain ne’ebé chefia husi feto sira, ho to’os kikoan deit. Sira mos la involve iha grupu agrikultura seluk no ladún iha kontaktu di’ak ho ofisiál estensionista sira,” tenik Buddhi.

Iha tinan 2014, fini ho kuantidade tuir mai mak distribui ba umakain vulnerável sira:

  • Batar Sele tonelada 3.5
  • Batar Noi Mutin tonelada 3.8
  • Hare Nakroma tonelada 819 kg
  • Forerai Utamua tonelada 191 kg
  • Fehuk midar kain 56,000 husi variedade Hohrae 1, Hohrae 2 no Hohrae 3.

Kada umakain simu ida husi hirak tuir mai:

  • Hare fini Nakroma 3kg
  • Batar fini Sele ou Noi Mutin 2kg
  • Forerai fini Utamua 1kg
  • Fehuk midar kain 200 husi variedade Hohrae 1, Hohrae 2 no Hohrae 3.

Fini hirak ne’e hanesan fini produtivu ne’ebé lansa husi MAP-SoL ne’ebé produs rezultadu produsaun aas uza agrikultór sira-nia prátika ne’ebé existe, la presiza serbisu ou input estra.

“Variedade kualidade di’ak hirak ne’e bele hasa’e produsaun estra 50%. Wainhira familia agrikultór sira kontente ho rezultadu ne’ebé iha maka sira bele rai nia fini hodi kuda fila-fali iha tinan oin ou bele uja ba ai-han,” tenik Buddhi.

“Uza fini ho kualidade di’ak liu hanesan maneira ne’ebé lais no baratu liu atu atinji seguransa ai-han iha Timor-Leste,” tenik nia.

Númeru umakain ne’ebé kobre iha tinan 2014 kuaze dóbru umakain vulnerável 2,588 ne’ebé simu fini iha tinan 2013.

Iha tinan 2015 MAP-SoL nia objetivu atu fornese fini kualidade di’ak husi variedade ne’ebé lansa husi MAP ba umakain vulnerável 10,000.

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.